Odnośniki
|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zabawy ludowe i ró\ne sezonowe okazje do hulania i uciechy.
Badając gry i zabawy, osobny rozdział poświęcić nale\y formom, dzięki którym gry
i zabawy przenikają bezpośrednio do codziennych obyczajów. Dzięki temu udziałowi
gier i zabaw ró\ne kultury zyskują bowiem najbardziej znamienne spośród swoich
zwyczajów oraz instytucji.
WYPACZENIA, JAKIM PODLEGAJ GRY I ZABAWY
Jeśli idzie o charakterystyczne cechy gry i zabawy, uznaliśmy je za czynności:
1. dobrowolne 2. wyodrębnione 3. o niewiadomym wyniku 4. nieproduktywne 5. ujęte
w reguły 6. fikcyjne; z tym, \e dwie ostatnie cechy mają tendencję do wzajemnego
wyłączania się.
Tych sześć cech czysto formalnych niewiele mówi nam o równych postawach
psychicznych znajdujących wyraz w grze i zabawie. Przeciwstawiając stanowczo
świat zabawy światu rzeczywistemu, podkreślając, \e zabawa jest nade wszystko
czynnością na marginesie" cechy te nasuwają wniosek, \e wszelkie bli\sze
związki z powszednim \yciem gro\ą grze i zabawie wypaczeniem, a nawet
unicestwieniem jej istoty.
W tej sytuacji warto mo\e zobaczyć, co się dzieje z grą i zabawą, gdy zaciera
się ścisła granica dzieląca jej idealne reguły od wieloznacznych i przewrotnych
praw rządzących \yciem powszednim. Oczywiście gry i zabawy nie mogą jako takie
wykroczyć poza właściwy sobie teren (szachownica, szranki, boisko, tor
wyścigowy, stadion, scena) ani poza przeznaczony im czas, z którego końcem
nieuchronnie zamyka się ów nawias, jakim jest czas gry. Z natury rzeczy jednak
gra i zabawa przybierze wówczas postać odmienną, czasami nieoczekiwaną.
347
Ponadto w grze i zabawie ścisły i kategoryczny kodeks bezapelacyjnie rządzi
amatorami, których uprzednia zgoda jawi się jako warunek ich udziału w czynności
wyodrębnionej i całkowicie umownej. Jeśli jednak nagle odrzuci się konwencję lub
przestanie się odbierać ją jako konwencję? Jeśli nie przestrzega się
wyodrębnienia? W takiej sytuacji niewątpliwie nie ostoi się ani postać gry i
zabawy, ani właściwa jej swoboda. Pozostaje jedynie niby apodyktyczny tyran
postawa psychiczna, która powodowała wybór tego właśnie, nie zaś innego rodzaju
gry czy zabawy. Jak pamiętamy, wyró\niliśmy cztery postawy: ambicja zwycięstwa
zawdzięczanego wyłącznie własnym zasługom w zawodach ujętych w reguły (agon),
rezygnacja z własnej woli na rzecz trwo\nego, biernego oczekiwania na wyrok losu
(oZea), zamiłowanie do przybierania innej osobowości (mimicry), wreszcie dą\enie
do oszołomienia (ilinx). W agon uczestnik liczy jedynie na siebie samego,
Strona 121
Caillois Roger - Zywiol i lad(z txt)
wyła\ąc ze skóry", by osiągnąć po\ądany wynik; w alea liczy na wszystko inne
prócz siebie, zdając się na moce, nad którymi nie ma \adnej władzy; w mimicry
wyobra\a sobie, \e jest kimś innym i wymyśla jakiś fikcyjny świat; w ilinx dą\y
do tego. aby na chwilę unicestwić stabilność i równowagę własnego ciała, wymknąć
się tyranii własnego postrzegania, spowodować zamroczenie świadomości.
Jeśli gra i zabawa polegają na zaspokajaniu tych potrzeb w sposób formalny,
imaginacyjny, ograniczony, pozostający na marginesie \ycia powszedniego co
zachodzi, gdy odrzuca się wszelką konwencję? Gdy świat gry i zabawy nie jest ju\
szczelnie zamknięty? Gdy dochodzi do przemieszania gry i zabawy ze światem
rzeczywistym, gdzie ka\dy gest pociąga za sobą nieodwracalne konsekwencje?
Ka\dej z podstawowych rubryk odpowiada wówczas pewna szczególna perwersja,
348
która wynika z braku zarazem hamulca i ochrony. Instynkt zaczyna sprawować
władzę absolutną, a tendencja, której udało się wyjść poza wyodrębnioną,
chronioną i poniekąd zneutralizowaną czynność zabawy przenika do \ycia
codziennego, starając się w miarę mo\liwości podporządkować je swoim własnym
regułom. Przyjemność staje się manią, chwilowa ucieczka obowiązkiem, rozrywka
namiętnością, obsesją i powodem udręki.
Zasada gry uległa wypaczeniu. Zauwa\my, \e nie dochodzi do tego wskutek
działania oszustów czy graczy zawodowych, lecz wyłącznie w rezultacie zatarcia
granicy mjędzy grą i zabawą a rzeczywistością. W gruncie rzeczy gra i zabawa nie
ulega zboczeniu, następuje natomiast wypaczenie jednego z czterech zasadniczych
impulsów, które do niej skłaniają. Przypadek taki nie nale\y do rzadkości.
Dochodzi do niego za ka\dym razem, gdy dany instynkt nie zostaje ujęty w karby w
ramach odpowiadającej sobie kategorii gry i zabawy albo te\ jeśli nie chce
poprzestać na takiej namiastce.
Oszust nie wykracza poza świat gry. Sprzeniewierzając się regułom, udaje jednak,
\e ich przestrzega. Stara się zachować pozory. Jest nieuczciwy i zarazem
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plblacksoulman.xlx.pl
|
