Odnośniki
|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
przeobraÝenia, rozwoje.
*
27
Im silniej unifikujà si´ warunki Ýycia danej spo"ecznoÊci w danym czasie, tym "a-
twiej o poczucie toÝsamoÊci wyobraÝe’ pisarzy i czytelników. To nie przypadek, Ýe
strategie literackie formujà si´ w sytuacjach pot´gujàcych antagonizmy socjalne lub
zagraÝajàcych suwerennoÊci narodu. Bez trudu moÝemy wyodr´bniç i opisaç strate-
gie liryczne lat wojny i okupacji czy okresu kszta"towania si´ nowej pa’stwowoÊci
w Polsce; i po pierwszej, i po drugiej wojnie. Okresy stabilizacji, odwrotnie, zacie-
rajà granice strategii. Wiedza twórców o odbiorcach wymaga êróde" specjalnych.
Podczas gdy przedsi´wzi´cia strategiczne faworyzujà zbiorowoÊç odbiorczà, poza
strategiami poszukuje si´ czytelnika okreÊlonego jako indywidualnoÊç39.
ODBIORCA W POEZJI DLA DZIECI
O
D
B
I
O
R
C
A
W
P
O
E
Z
J
I
D
L
A
D
Z
I
E
C
I
Samo poj´cie literatura dla dzieci zak"ada moÝliwoÊç podzia"u wszystkich tek-
stów artystycznych ze wzgl´du na wiek czytelnika, do którego sà one kierowane.
Dla dzieci dla m"odzieÝy dla doros"ych . Nietrudno jednak zauwaÝyç, Ýe
skala
(dziecko) (doros"y)
odznacza si´ tym wi´kszà dok"adnoÊcià, im bliÝej znajdujemy si´ bieguna dziec-
ko ; tu kategoria wieku odbiorcy odgrywa rol´ bodaj najdonioÊlejszà. W literatu-
rze tej pisze Stanis"aw Sierotwi’ski przeprowadza si´ podzia"y wed"ug rodzajów
i odmian, ale zw"aszcza z uwagi na wiek czytelnika [...] 40. Odbiorca tekstów pisa-
nych dla dzieci nie jest po prostu dzieckiem: jest dzieckiem w okreÊlonej fazie roz-
wojowej, osobnikiem od do , od lat tylu do tylu, np. od pi´ciu do siedmiu (czy
od dwóch do pi´ciu , by pos"uÝyç si´ tak charakterystycznym dla tej problematyki
tytu"em ksiàÝki Kornieja Czukowskiego). Odbiorca nie jest tu takÝe po prostu od-
biorcà , lecz j u Ý czytelnikiem, a wi´c kimÊ, kto potrafi z tekstem drukowanym
obcowaç samodzielnie, lub j e s z c z e s"uchaczem, np. ko"ysanek albo rymowa-
nek z popularnej serii Poczytaj mi, mamo. Im bardziej oddalamy si´ w naszej skali
od bieguna dziecko , tym mniej poÝytku daje manipulowanie kategorià wieku ad-
resata. Zapewne, z punktu widzenia psychologii odbioru zagadnienie wieku ( miej-
sca w czasie ) poszczególnego dekodera nie powinno byç lekcewaÝone, zw"aszcza
wobec dzie" zak"adajàcych okreÊlony stopie’ dojrza"oÊci biologicznej czytelnika.
(Potoczne mniemania, iÝ do lektury takich czy innych ksiàÝek d"ugo si´ dorasta ,
Ýe t´ samà ksiàÝk´, np. Lalk´ Boles"awa Prusa, czyta si´ inaczej w wieku lat dwu-
dziestu i po przekroczeniu smugi cienia , nie wydajà si´ urojeniami.) Mimo to jed-
nak w strukturze tekstów literackich dla doros"ych rola wieku odbiorcy maleje. Od
miejsca w czasie staje si´ tutaj waÝniejsze miejsce w kulturze literackiej danej
epoki . Od determinant biologicznych uwarunkowania kulturowe. W istocie rze-
czy okreÊlenie twórczoÊç dla doros"ych nie jest potrzebne w badaniach nad tà w"a-
Ênie twórczoÊcià; stanowi ono cz"on opozycji semantycznej, która interesuje wy-
"àcznie badaczy twórczoÊci dla dzieci . Poza obszarem wiedzy o literaturze dla
dzieci okreÊlenie literatura dla doros"ych ma sens wy"àcznie negatywny; oznacza
bowiem zbiór tekstów NIEzrozumia"ych, NIEatrakcyjnych czy NIEdozwolonych
dla m"odocianego czytelnika. Niekiedy okreÊlenie to pojmujemy teÝ jako metafor´
28
wysoko zorganizowanej literatury artystycznej. Pisaç nie dla dzieci moÝe znaczyç
pisaç powaÝnie, prawdziwie, brutalnie i szczerze (do takiego pola skojarze’ ape-
lowa" swego czasu tytu" utworu Adama WaÝyka Poemat dla doros"ych). Zdarzajà
si´, owszem, pozorne odwrócenia systemu ocen tych dwóch literatur , kiedy to
skorumpowaniu pisarstwa doros"ych przeciwstawia si´ ironicznie! naiwnà au-
tentycznoÊç najprostszych rymów dzieci´cych (has"o z 1968 r.: Czytajcie
«Âwierszczyk» on jeden nie k"amie ).
Orientacja na odbiorc´ jako dominanta strukturalna literatury dla dzieci uze-
wn´trznia si´ zarówno w jej poetyce immanentnej, jak i w tym, co jà otacza :
w osobliwoÊciach komentarza krytycznego, a niekiedy nawet badawczego. Rzec by
moÝna, iÝ dzia"ajà tutaj nader sprawnie mechanizmy r e t o r y k i g e n e r a t
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plblacksoulman.xlx.pl
|
