Odnośniki
|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
na wodzy Tatarów.
Skorzystali na wojnie tureckiej Szwedzi. Tak się przez ten czas usadowili w Inflantach, że już
w nich zostali. Co więcej, posunęli się wzdłuż Bałtyku ku zachodowi, a porozumiawszy się
161
Feliks Koneczny
ze zdradzieckim lennikiem Polski, księciem pruskim, wtargnęli aż do Prus Królewskich. Pobił
ich na głowę hetman Stanisław Koniecpolski w roku 1629 pod Trzcianą, i omal sam król
szwedzki nie dostał się tam do niewoli, ale kiedy jesienią roku 1629 zawierano rozejm
sześcioletni, pozostało miasto Elbląg w ręku Szwedów. Tak to wojna pomiędzy dwiema
gałęziami Wazów
0 tron szwedzki zamieniała się na wojnę o panowanie nad Morzem Bałtyckim.
Znajdując się więc na samym szczycie potęgi państwowej
1 wojskowej, Polska nie miała roztropnej polityki i popadła w kłopoty, z których nawet
dzielnemu społeczeństwu niełatwo było wybrnąć. Z Moskwą był tylko rozejm, ze Szwecją
rozejm i z Turcją też rozejm, wszystkie więc te wojny miały jeszcze powrócić.
A Polska musiała walczyć o Morze Bałtyckie i Czarne, bo od tego zawisła cała przyszłość
narodu. Miasta polskie, od Kazimierza Wielkiego takie bogate i zasobne, poczęły w tych
właśnie czasach podupadać. Bogaciły się one na wielkim europejskim handlu lądowym, ale
obecnie handel ten upadał, bo po odkryciu Ameryki handel wielki zamieniał się na morski,
oceaniczny. Towary korzenne sprowadzano morzem od czasu opłynięcia Afryki. Przez cały
wiek XVI przygotowywał się ten przewrót handlowy, a z początkiem wieku XVII był już
dokonany. Szły w górę narody, zamieszkałe bliżej Oceanu Atlantyckiego. Nastały złote czasy
dla Hiszpanii i Portugalii i następnie dla Niderlandów, a w końcu dla Anglii, która
prześcignęła tamtych wszystkich i stała się panią mórz.
Polska albo musiała połączyć się z tym wielkim handlem światowym przez Morze Bałtyckie i
Czarne, albo zubożeć, bo sam handel lądowy nie dawał już siły ekonomicznej, niezbędnej dla
potęgi państwa. Państwo poczynało już żywić się tylko dorobkiem pokoleń poprzednich.
Na dobitkę i ten handel lądowy był w tych czasach ogromnie ścieśniony, a to z powodu owej
wojny religijnej 30-letniej (1618-1648), która wycieńczała kraje sąsiednie, Węgry, Czechy i
całe Niemcy. Z kimże tu było prowadzić handel? Zajęciem intrat-
162
Dzieje Polski
niejszym od handlu stawała się wojskowość. Toteż np. naród szwedzki zamienia się cały w
żołnierzy.
Król Gustaw Adolf, otrzymawszy rozejm z Polską, ruszył zaraz do Niemiec, żeby stanąć tam
na czele protestantów przeciw Habsburgom i obozowi katolickiemu. Zygmunt III wierzył
ślepo, że tam w Niemczech będzie Szwed pokonany i że po sześciu latach można będzie już
na pewno przystąpić w spółce z całą dynastią habsburską do odzyskania korony ojcowskiej.
Ale Gustaw Adolf odnosił w Niemczech świetne zwycięstwa, a chociaż sam poległ w roku
1632; dzielni jego w wodzowie utrzymali świetną przewagę oręża szwedzkiego tak, że przez
jakiś czas generałowie szwedzcy byli prawdziwymi władcami w Niemczech. Gustaw Adolf
nie miał syna, ale na tron szwedzki nie powołano po nim Zygmunta III, lecz małoletnią córkę
Gustawa Adolfa, Krystynę.
Zygmunt III umarł także w roku 1632, po długich 45-letnich rządach, prowadzonych na
przekór narodowi, który nie życzył sobie ani wojny ze Szwecją, ani sojuszu z Habsburgami.
Syn i następca Zygmunta III, Władysław IV Waza, wybrany był jednomyślnie; cała elekcja
trwała zaledwie pół godziny. Polska dostała monarchę rycerskiego, zaprawionego do
obozowego życia od wczesnej młodości, który całe swe życie włożył w sprawę powszechną
chrześcijańską, żeby Turków wypędzić z Europy i uwolnić od jarzma muzułmańskiego ludy
bałkańskie.
Ze zmiany tronu skorzystać chciał car i uważając rozejm dy-wiliński za nieobowiązujący,
urządził zaraz po śmierci Zygmunta III wielką wyprawę na Wielkie Księstwo Litewskie i jął
oblegać Smoleńsk. Nowy król ruszył szybko na odsiecz i dawał tam przez pięć miesięcy
własną osobą przykład hartu i męstwa (jedna z bitew była tak zaciekła, iż piechota polska
wystrzelała 70 tysięcy nabojów) - aż w końcu zmusił całą armię moskiewską do kapitulacji.
W ręce polskie dostało się 122 chorągwi, 110 armat, a broni palnej i siecznej na 8 000
żołnierzy. Tym razem wojna skończyła się nareszcie nie rozejmem, lecz pokojem, zawartym
w Polanowie 1634 roku. Moskwa zrzekała się na stałe krajów odstąpionych
163
Feliks Koneczny
czasowo rozejmem dy Wilińskim. Nikt w Polsce nie chciał czynić nowych zdobyczy, a
zwycięski król zrzekł się nawet dobrowolnie tytułu carskiego, bo pragnął przyjazni z nową
dynastią moskiewską Romanowów, a to ze względu na ligę przeciw Turcji.
Szkoda, że nie zrzekł się także tytułu króla szwedzkiego. Zawarł jednak ze Szwecją w roku
1635 w Sztumie rozejm długi, bo na lat 26 i to na warunkach takich, które powinne były
zapewnić nie tylko pokój zupełny, lecz przyjazń sąsiedzką. Szwecja zwracała wszystkie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plblacksoulman.xlx.pl
|
